KAYSERİ’DE İLK ESERLERDEN: CAMİİ KEBİR
Kayseri’de kitabesi bulunan ilk Türk eserinin Hastane caddesindeki Hasbek Kadı Kümbeti / Mesut Gülzâr Şehitliği (M.1184/M.1185) olduğu kabul ediliyor ama Camii Kebir’in ondan çok daha eski bir yapı olduğunda sanat tarihçileri hem fikirdirler. Çünkü, Camii Kebir’i Melik Mehmet Gazi’nin yaptırdığı biliniyor. Melik Mehmet Gazi, M.1134-1143 yılları arasında Kayseri’yi Danişmentli Beyliğine başşehir yapınca Ulu Camii yaptırmış. (Bu camiye önceleri Sultan Camii denirken, sonra Ulu Camii ve Camii Kebir denmeye başlanmıştır.) Bu camiin Melik Mehmet Gazi’nin hükümdarlık dönemi içerisinde (M.1134-1143) yapıldığı zannediliyor. Durum böyle olunca Kayseri’deki ilk Türk eserlerinden biri olarak kabul etmek doğru olur. Melik Mehmet Gazi’nin vefat etmeden önce Kayseri Kalesi’nin surlarını da tamir ettirdiğini biliyoruz.
Camiin kıble tarafında bir de medrese varmış. Melik Mehmet Gazi’nin türbesi medresenin hücrelerinden birisinde imiş. Zamanla medrese yıkılmış ve Melik Mehmet Gazi’nin yattığı o tek hücre ayakta kalmış.
M. 1205/1206 yılında ise Camii Kebir’i Selçuklu Hükümdarı I. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında, o devrin emirlerinden olan Yağıbasanoğlu Muzaffereddin Mahmut tamir ettirmiş. Camiin kuzeye bakan duvarında sülüs yazı ile bu durumu anlatan bir kitabe vardır. Yağıbasanoğlu Muzaffeddin Mahmut’un kızı Atsız Elti Hatun da 1211 yılında yine Danişmentli eserlerinden olan Gülük Camiini tamir ettirmişti. Bu durumu anlatan bir kitabe de bu camide mevcuttur. Kayseri’de o dönemde bir büyük deprem olduğunu ve Danişmentli eserlerinin birçoğunun yıkıldığını veya tahrip olduğunu, Selçukluların da bunları tamir ettirdikleri anlaşılıyor. Bu yüzden yapılışlarındaki kitabeler günümüze ulaşmamıştır ama tamir kitabeleri mevcuttur.
18. yüzyılın başlarında Kayseri’de bir büyük deprem daha olunca Camii Kebir, büyük hasar görmüş ve M. 1722-1723 yılında bu kez Matbah ve Sur Emini Halil Efendi tarafından camii tekrar imar ettirilmiştir.

İzmirtişörtbaskı